طواف القدوم

XAWAAFA DHUFIINSAA

Hoggaa masjida haramaa seene sunnaa masjidaa salaatu'uufii waan biratti goruu dhabee xawaafatti qajeelu'uutu gaari'i.

tanaaaf jecha hajarul'aswaditti qajeeleti xawaafa dhufiinsaa xawaafa.sun hoggaa torba beytii Rabbii ka'baadhan naanna'uu .

xawaafni dhufiinsaa yookaa hoggaa dura dhufan dalagan,tahiyyaa yookaa salaamtaa masjida haramaati. inni kun hoggaa dhufanirraa booda aansu`uun hin dabru wanni inni dabruun arafaa dhaabbatu'uun sanuu eega halkan iidarraa cinaan duraa dabree

Xawaafni dhufiinsaa kun namuma Makka seenu hundarraa barbaadama . yoo nama salaanni fardi'ii isa dabruu sodaatu taye malee.Takkaa nama jamaa'an fardi'ii takkaa sunnaan fardi'iin wajji salaatamu isa dabruu sodaatu taye malee .takkaa nama qadaan salaata fardi'ii isarra jirtu taye malee .

Odoo yaroo namni xawaafarraa dhoowwamu makka seenee,takkaa Rakko'oon miidhamuu sodaatee takkaa dhala'atti rakkisuu sodaatee gaafana xawaafa booda aanseti tahiyyaa masjidaa Raka'aa lama salaata.

Namni umraa hidhate xawaafa quduumaa hin qabu. odoo xawaafa quduumaa je'ee xawaafee xawaafa umraadhati taya  . namni odoo makka hin seenin arafaa dhaabbate xawaafa quduumaa godhuu hin qabu odoo eega Arafaa dhaabbatee xawaafa dhufiinsaa yookaa quduumaa je`ee xawaafee , xawaafa ifaada'aa yookaa xawaafa hajji'ii tayeeti argama .yoo eega waytiin – yaroon Xawaafa ifaada'aa seentee argame sun eega wal'akkaa halkan iidatii argamuudhaa.

الطـــــــواف

XAWAAFA 

Namni xawaafuu fedhe hajarul'aswaditti gara galeeti itti dhiyaata waan nam tokkollee hin miidhiniin duuba dhagaa gurraacha san ni qabata ni dhungata irratti sujuuda. Dhungatiinsafii irratti sujuuduu hoggaa sadii sadii godha.Eegasii xawaafa jalqaba waan xawaafa keessa jiruun talbiyaa ni kuta  waan xawaafa keessatti je'uun barbaadamu je'aa.eega xawaafatii talbiyaa itti deebi'a wanni gaarin hoggaa xawaafatti seenu ,takkaa san dura waa xiqqo huccuu harka mirgaa jala baasee darbatee ceekhuu bita'aa dhoysee ta mirgaa qulleessuu

كيفية الطــــــــــــــــواف

AKKAATAA XAWAAFAA

  
Namni xawaafu dura ka'ba'atti garagala . hajarul'aswad mirga isatti dhiiseti dhaabbata . kan ceekhun isaa bakka hajarul'aswad itti dhumutti qixxooytu .eegasii Rabbiif jecha ka'ba'aan hoggaa torba naannayuu niyyata yookaa yaada .eegasii akkuma dhaabbate saniin gara mirga isaa deema .isaa beyti'itti ,ammallee dhagaa gurraachatti gara galee deemu . hanga hajarul'aswad bira dabrutti duuba hoggaa bira dabre beytii bitaa isatti dhiiseti deema beyti'iin naannayu'uuf jecha. hanga bakka irraa jalqabe gayutti. sun hajarul'aswadii duuba hoggaa achi gaye akkuma duraan dalage san dalaga .yookaa hojjata .haa tayuu yoo hogguma dura jalqabu qofa akkas dalagee , eegasii dhaga'atti gara galuu dhiisee beytumaan naannaye ni gaya haa tayuu wanni gaarin akkuma duraan dalage san dalaguu . yoo isaaf mijjaaye

Hoggaa hajarul'aswadirraa amna jalqabu wanni dura itti dhufu bakka multazam je'amu.bakkeen tun hajarul'a-swadiifii hulaa beyti'ii jidduu jirti. Multazam jechuun bakka qabatamtu jechuu wanni akkas isi'iin je'aniif namaatu achi qabatee du'aa'ii godhata jechu'uufi. du'aa'in achitti maqbuulii eegasii ruknii iraaq tan ruknii hagarul'aswaditti aanturra dabra .duuba achitti wanni argu dhaaba hanga dhuundhuma lamaa lafarraa ol ka'u. kan gama beyti'itti as aanun bana'aa .kan isaafii beytii jidduu bakkeen seenanii gama kaanin irraa bayan jirtu bakkeen tun hijrii ismaa'iil je'amti goojjoo yookaa mooraa ismaa'iil jechu'uu. duuba hoggaa xawaafu beyti'iifii higrii ismaa'iil jiddu'uun hin bayuu hijrii yookaa mooraa san duuban naannawa hanga roga beyti'ii kan sadeessa'aa gayutti  ruknii kanaafii kan isa duraatin ruknii gara shaam je'an waan isaan lamaan gara shaam aananiif.duuba numa naannawa .hanga roga afreessa'aa gayutti .roga yookaa ruknii kanaan ruknii  yaman je'an . duuba numa deema hanga hajarul'aswad gayutti.duuba hajarul'aswad gayu'uun xawaafni isaa tokko guutame duuba akkasumatti naannawuu itti fufa hanga hoggaa torba naannawutti takkaa xawaafutti.

الأعمال التى لايصح الطواف الا بها

Dalagaa xawaafni isi'iin malee fayyaa hin taane

1 saala if dhoysuu{if sattaruu}

 dhiira tayu waan handhuraafii jilba jidduu jiru if dhoysuu

  dhalaa taatu qaama isi'ii hunda dhoysuu .Fuulafii shanacha harka lamaanii malee .

2 hadasaafii najisarraa xahaaratuu takkaa ququllaayuu qaamafii huccu'uufii bakka xawaafulle'een .

3 masjida haramaa keessa yookaa gubbaa isaa keessa xawaafuu.

4  hoggaa torba beyti'iin naannawuu yookaa xawaafuu.yoo odoo xawaafatti jiruu lama moo sadiin naannawe je'ee hanga xawaafe keessatti shakke, lakkooysa irra xiqqa'aati qabata akkana jechuun lama je'eeti waan hafe fida . ammoo yoo eega xawaafarraa raaw'atee guutemoo hin guunnee shakke itti deebi'uun isa hin qabu

5  hajarul'aswadirraa xawaafa jalqabuu .yoommoo bakka biraatii jalqabe, hanga hajarul'aswad gayutti isaaf hin hisaabamu .

6  hoggaa xawaafu beytii bitaa isatti  dhiisuu

7  beytii keessa xawaafuu dhabuu  qaamni isaa hundi beyti'irraa ala tayuu .odoo dhaaba beytii jala naannayu gubbaa gariin qaama isaa deemee akka harkaan beytii qabata'aa deemu'uutii yookaa xawaafu'uutii takkaa hijrii ismaa'iil keessa xawaafu'uutii takkaa dhaaba hijri'ii gubbaa harka kaayatee xawaafu'uutii xawaafni isaa sun fayyaa hin tayu .maalif hijriin ismaa'iilifii dhaabni gabaaban beyti'iin naannayu jalatti maxxanee beyti'irraayi gaafa beeytin nabi Ibraahiim jaare jeydee qureyshin beytii jaarte horiin duraa hanqannaan hijri'iifii shaazarwaan dhaaba beyti'irraa alatti hanbifte .Tanaaf jecha goodan dhaaba beytiii jala naannoytu beyti'irraayii hoggaa xawaafan isa gubbaa harka oofun hin gayu .sun ka'baa keessa xawaafuu je'amaa rabbiin beyti'iin xawaafaa je'e malee keessa xawaafaa hin jennee. 

Bakka tana waan eeggatantu jira .sun maali ? namni hajarul"aswad dhungatu hoggaa dhungatu mataan isaa dhaaba beyti'ii keesa achi seena .tanaaf hoggaa dhungatu miila isaa bakka dhaabbatee dhungatuu sossoosuu dhabuu .eega dhungatee qajeelee dhaabbatuu. Ammoo yoo akkuma gad je'ee jallatee dhungate saniin  miila isaa if dura deeme xawaafni isaa sun fayyaa hin tayu .sababaa kanaaf eega dhungatanii waa xiqqo gara irraa dhufan deebi'uun gaari'ii.                        

8  Xawaafa niyyatuu .yoo xawaafa hajji'iifii umra'aa hin tayin yoo kan hajji'iifii umraa keessa jiru taye irra caalan niyyatuu ammoo yoo hin niyyatin xawaafni isaa fayyaa taya .niyyaa hajji'ii yookaa umra'aa jala seenaa. ammas: sharxiin xawaafatti waan biraa niyyatuu dhabuu . ammoo yoo naannayuu isaa yookaa beyti'iin xawaafuu kanatti ,waan biraa niyyate yookaa yaade xawaafni isaa fayyaa hin tayu sun akka waa barbaadu'uu deemu'uutii takkaa beyti'iin naannawu'uutii .

Damee dubbi'ii

Namni hajjii hidhate kan ifii xawaafe yoo nama tokko ba'atee xawaafe, xawaafni nama ba'atame saniif argama.yoo sharxii xawaafaa guuttate .Ammoo namni hajjii hidhate kan ifii xawaafa hin godhin nama biraa ba'atee xawaafe , yoo ifirraa xawaafuu yaade takkaa  odoo waa takka hin niyyatin xawaafatti seene suuraa tana sadeenittuu xawaafni sun kan nama ba'ateeti taya.

 Ammoo yoo namicha ba'atamerraa xawaafuu niyyate, xawaafni sun kan namicha ba'atameeti taya .

سنن الطواف

sunnaa xawaafaa

1  Sunnaan xawaafaa deema'aa xawaafuu .waa yaabbatu'uunii mitii

2  Xawaafa sa'yiin booda dhuftu keessattii huccuu harka jalaan baafatuu .bobaa mirgaa jalaan fudhatanii gurmuu bita'aa gubba'arratti darbatuu

3  Xawaafa sadeen duraa keessatti saysakhuu yoo kan sa'yiin isa boodan dhuftu taate. Namni saysakhuu dadhabe akka saysakhuuti godhata takkaa if fakkeessa . dhalaan hin saysakhu.

4  beyti'itti dhiyaatuu. yoo dhiira taye. ammoo dhalaan hin dhiyaatu . yoo dirreen xawaafaa qullaa taate malee. dhiirti yoo karaa beyti'ittiin dhiyaattu argattee beyti'irraa fagaadhetan sawaaba tarkaanfii heddommeeffatu'uu argadha je'ee beyti'irraa fagaatu'urra tarkaanfii xiqqeessee beyti'itti dhiyaatu'uutu irra isaaf caala .waan itti dhiyaatu'uun  nama hin miidhiniin . 

5  Dhalaan halkan xawaafu'uutu guyyaa xawaafu'urra isi'iif caala waan halkan isii dhoysuuf jecha .yoo uzriin akka dhiiyni itti dhufu'uu faa sodaatte malee .

6  Hajarul'aswad qabatu'uufii dhungatu'uufii adda irra khaayulleen ni barbaadama. Roga beyti'ii takkaa Ruknii beyti'ii ,kan ruknii Yaman je'aniin harkaan qabatanii, harka san dhungatuun ni barbaadama. Hoggaa isatti qixxaayan mara. naannoo mara .haa tayuu qarii keessatti barbaadamuun irra jabaata.yoo Rakkoon hajarula'swad dhungatuu isa dhoowwite qabatuma qofarratti gabaabbata. yoo harkaan qabatuun isaaf hin mijjaayin harkaan yookaa waan harka isaa keessa jiruun itti akheekha eegasii waan ittiin akheekhe saan dhungata .dhungatu'utti afaanin hin akheekhu .dhalaan hajarul'aswad qabatu'uufii dhungatulleen hin barbaadamu . yoo bakkeen qullaa taate malee .

7 Hoggaa hajarul'aswad qabatuufii hoggaa naannuma hunda jalqabu ,waan as deemu kana je'uun ni barbaadama:

بسم الله ، والله اكبر ، اللهم ايمانا بك وتصديقا لكتابك ، ووفاء بعهدك ،  واتباعا لسنة نبيك محمد صلى الله عليه وسلم .

BISMILLAAHI WALLAAHU AKBAR . ALLAAHUMMA IIMAANAN BIKA. WA TASGDIIQAN  LIKITAABIKA ,WA WAFAA'AN , BIKGAHDIKA , WA ITTIBAAKGAN LISUNNATI, NABIYYIKA , MUHAMMDIN SGALLALLAAHUKGALEYHI WASLLAM

Ma'naan isaa :

{ Maqaa Rabbiitinan jalqaba. Rabbiin gudda'a , Yaa Rabbi si dhugo'oomsu'uufan xawaafa. yaa Rabbi  kitaaba kee dhugo'oomsu'uufan ,ammallee baallama kee guutu'uufan , nabiyyii kee Muhammad jala deemu'uufan , nageenyi isarratti haa jiraatuu xawaafa } jechuu

 Hoggaa qixxee  Hula'aa  Gaye wanni je'u :

 }اللهم ان هذا البيت بيتك والحرم حرمك والأمن امنك وهذا مقام العائذ بك من النار {

ALLAAHUMMA INNA HAAZHALBEYTA BEYTUKA. WALHGARAMA HGARAMUKA WAL'AMNA AMNUKA .WAHAAZHAA MAQAAMULKGAA’IZHI BIKA MINANNAAR.

Ma'naan isaa :          

{Yaa rabbi manni kun mana keeti Haramni kun harama keeti . nageenyi nagaya keeti bakeenin amma dhaabbadhee si khadhadhu bakka namni dhaabbatee  ibiddarraa sitti magamfate .

hoggaa roga yookaa ruknii hulaa beyti'itti aantu gaye  wann je'u :

 }اللهم انى اعوذ بك من الشك والشرك والشقاق والنفاق وسوء الأخلاق وسوء المنقلب فى المال والأهل والولد {

{ALLAAHUMMA INNII AKGUZHU BIKA MINASHAKKI WASHIRKI, WASSHIQAAQI ,WANNIFAAQI , WASUU'IL`AKHLAAQI, WASUU'IL MUNQALABI , FIL MAALI , WAL'AHLI ,WALWALADI.}.

Ma'naan isaa:

{ yaa Rabbi shakki'iifii ,sitti waa qindeessu'uufii sitti fokkoru'uufii badii yaadu'uufii haala hammatu'uufii deebi'iinsa hamaa ,horii kiyyaafii aalii tiyyaafii ilmaan kiyyatti deebii hamtuu deebi'urraan sitti maganfadha .Yaa Rabbi hamtuu tana hundarraa najaa  na baasi } jechu'u.

Hoggaa fuullee mancarooraa beyti'ii gayu , wanni je'u:

{ اللهم اظلنى فى ظلك يوم لا ظل الا ظلك ، واسقنى بكأس نبيك محمد صلى الله عليه وسلم مشربا هنيئا لا أظمأ بعده ابدا }.

{ALLAAHUMMA AZGALLANII YAWMA  LA ZGILLA ILLAA ZGILLUKA, WASQINII BI KA'SI NABIYYIKA MUHAMMADIN SGALLAALLAAHU KGALEYHI WASALLAMA MASHRABAN HANII'AN LAA AZGMA'U BAKGDAIUU ABADAA .}

Ma'naan isaa

{ Yaa Rabbi gaaddinsa kee keessa na teessissi guyyaa gaadisa kee malee gaaddifni biraa hin jirre,kaasa nabiyyicha keetii Muhammad nageenyi isarratti haa jiraatuu hawdgii isarraa na dhugaatii naman miine kanin eegan isii dhugee abaduma hin dheebonne.} 

 Roga yookaa ruknii sadeessa'aatifii , ruknii yaman jiddu'utti wanni je'u :  

 }اللهم اجعله حجا مبرورا  وسعيا مشكورا ، وعملا مقبولا وتجارة لن تبور ياعزيز يا غفور  {  

{ALLAAHUMMA IJKGALHU ,HAJJAN , MABRUURAN, WA SAKGYAN,  MASHKUURAN, WA KGAMALAN, MAQBUULAN ,WA TIJAARATAN LAN TABUUR  ,YAA KGAZIIZU  YAA GHAFUUR }

Ma'naan  isaa :

{ Yaa Rabbi waanin an dalagu kana ,hajjii qulqulluu godhi .Ammallee hojjaa tiyya tana ta si biratti qeebalamtu godhi.

 Ammallee naggadan keessatti hin khasaarre naa godhi. yaa jabaa waa takka isa hin injifanne .yaa kan namaa araaramu} 

Odoo wanni inni dalagu umraa taatelle'ee akkasuma je'a, umraan hajjii ni je'amtii

Hoggaa ruknii yaman gaye ruknii san hin dhungatuu harkaan qabateeti , eegasii harka isaa dhungata ,beytiidharraa waa takka hin dhungatan hajarul`aswad malee akkasuma waa takka beytiidharraa hin qabatan rukni yaman malee isiin tan hajarul`aswad duraatii .duuba hoggaa hajarul`aswadirraa, amna jalqabee , odoo deemuu hajaral’aswad gaye , xawaafni to isaaf guutame duuba akkasitti naannawee hoggaa torba guuta